Hava kirliliğine neden olan başlıca gazlardan biri azotdioksittir (NO2). Azotdioksit Aynı zamanda insan sağlığı için de son derece tehlikelidir. Kalabalık yerleşim bölgelerinde azotoksitlerin oluşumunda en önemli kaynak motorlu araçlardır. Bunların azotdioksit emisyonunu düşürmek için ciddi çalışmalar yapılmalıdır. Azotoksitlerin hava kirliliği yanı sıra bir başka zararlı etkisi de özellikle yaz günlerinde ozon oluşmasına neden olmasıdır.

1000 derecenin üzerinde yüksek sıcaklıklarda yanma işlemi sırasında havada bulunan azot molekülleri oksijen ile tepkimeye girer ve okside olarak zincirleme tepkimeler başlar. Bu durumda azotmonoksit (NO) oluşur. Isı çok daha yükselirse bu tür tepkimelerin hızı da artar. Yanma işlemi sırasında azotmonoksit ile birlikte az miktarda azotdioksit de oluşur. Araba egzoslarından ve bacalardan havaya karışan azotmonoksit, ozon gazı tarafından hızlıca okside olur ve azotdioksite dönüşür.

Kısaca azotdioksitin iki önemli kaynağı bulunmaktadır:

• Katı, sıvı veya gaz yakıt kullanarak 1000 derecenin üzerinde yanma yapan termik santraller
• Trafiğe çıkan motorlu araçlar

Azotoksit gazları genelde asidik özellikler taşır. Rüzgarların yardımı ile atmosferde çok uzaklara taşınabilir. Azotdioksitin rengi kahverengidir.

Azotdioksit, bazen bina içinde, dışarıdaki değerden daha yüksek miktarda olabilir. Kapalı yerlerde kullanılan ısıtıcalardan yayılan gazlar bina içinde birikebilir. Ayrıca trafiğin çok yoğun olduğu bölgelerde de azotdioksit yoğunluğu genelde çok yüksektir. Özellikle motorlu araçlarda düşük kaliteli yakıtlar kullanıldığı zaman veya motorlu araç çok yüksek hızda kullanıldığı zaman azotdioksit oluşumu hızlanmakta ve emisyon yükselmektedir. Termik santrallerde ve fosil yakıt kullanan sanayi tesislerinde de azotdioksit emisyonu yüksektir.

Azotdioksit, havadan ağır bir gazdır ve suda kolayca çözünerek nitrat ve nitrit aside dönüşür. Bu durum, asit yağmurlarının oluşmasına neden olur.

Havaya azotdioksit salınımını kontrol altına almak için şu tesislerin sürekli denetlenmesi, ölçümlenmesi ve sonuçların analiz edilmesi gerekmektedir:

• Termik santraller
• Çimento sanayi tesisleri
• Gübre üretim tesisleri
• Cam üretim tesisleri
• Çöp yakma tesisleri
• Seramik üretim tesisleri
• Briket üretim tesisleri
• Sıcak asfalt üretim tesisleri
• Kağıt üretim tesisleri

Bunun yanı sıra trafiğe çıkan motorlu araçların da sıkı bir şekilde denetlenmesi gerekmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasal düzenlemeler, çalışma ortamlarında, çalışanların bir takım kimyasal maddelere karşı maruziyetlerinin belirlenmesini gerektirmektedir. Bu amaçla işverenler tarafından bir takım ölçüm, test ve analiz çalışmalarının yapılması gerekmektedir. İşletmelerin faaliyet alanlarına göre, ortamda azotdioksit ölçümlerinin de yapılması gerekmektedir. Bu ölçümler yetkili test ve muayene kuruluşları tarafından yapılmaktadır. Ölçümler sırasında yürürlükte olan yasal düzenlemeler ve yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar dikkate alınır.

Çeşitli ülkelerde azotdioksit miktarı için uygulanan sınır değerler şu şekildedir:

• Ülkemizde: 24 saat temas süresi için 300 µg/m3, bir ayda 100 µg/m3
• Dünya Sağlık Teşkilatı’na göre: 1 saat temas süresi için 200 µg/m3, bir yılda 40 µg/m3
• Avrupa Birliği Ülkeleri’nde: 1 saat temas süresi için 200 µg/m3, bir yılda 40 µg/m3
• Amerika’da: bir yılda 1000 µg/m3