VOC, İngilizce’de uçucu organik bileşikler anlamına gelen Volatile Organic Compounds ifadesinin baş harflerinden oluşmuş bir kısatmadır. Sanayide bazı sektörlerde çalışma ortamının koşulları yüzünden oluşan ve havaya karışan uçucu organik bileşiklerin yoğunluğunu ifade etmektedir. Solunan havada bulunan VOC konsantrasyonunun, çalışanların sağlığı açısından tehlikelere boyutlara ulaşmaması için işletmelerin gerekli önlemleri alamış olmalar gerekmektedir. Bu yasal bir zorunluluktur. VOC ölçümleri bu konsantrasyonu tespit etmek için yapılmaktadır.

Uçucu organik bileşikler, çalışma ortamının normal ısısında kolayca buharlaşabilirler. Bu nedenle çeşitli işetmelerde karbon bazlı tehlikeli bileşikler arasında görülmektedir. Özellikle boyalar, temizlik malzemeleri, kozmetik ürünler ve ilaç üretilen işetmelerin kapalı alanlarında uçucu organik bileşik (VOC) seviyesi oldukça yüksektir. İşletmelerde çalışanların maruz kaldıkları binlerce uçucu organik bileşik bulunmaktadır. Bunların başlıcaları şunlardır: benzen, aseton, etilen glikol, metilen klorür, formaldehit, toluen ve ksilen.

Çalışma ortamında VOC seviyesi çok yüksek olmasa bile, uzun süre çalışanların bu ortamda bulunmaları ve nefes alıp vermeleri, solunum yolları ile ilgili birçok sağlık problemi yaratabilir. Bu konuda yapılan araştırmalara göre uçucu organik bileşiklere uzun süreli olarak maruz kalmak, astım hatalığını tetiklemekte ve kimyasal maddelere karşı hassas olan kişilerde başka rahatsızlıklara neden olmaktadır.

Uçucu organik bileşiklere yüksek düzeyde ama kısa süreli maruz kalmak, gözleri, burnu ve boğazı tahriş eder, baş ağrısı ve baş dönmesi yapar, bulantı ve kusma görülür ve astım belirtileri artar. Uçucu organik bileşiklere yüksek düzeyde ve uzun süreli maruz kalmak ise yaşamsal riskleri arttırır, kanser çıkabilir, ciddi karaciğer rahatsızlıkları başlar, böbrek hastalıkları görülür ve sinir sistemi bozuklukları ortaya çıkar.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2012 yılında yayınlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, çalışma ortamlarında iş sağlığı ve güvenliğinin temin edilmesi ve mevcut sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir. Yasaya göre işverenler çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak zorundadır. Bu amaçla mesleki risklerin önlenmesini sağlamak, risk değerlendirmesi yapmak ve her türlü önlemi almak zorundadır. İlke olarak işletmeler risklerden kaçınmak, kaçınması mümkün değilse riskleri analiz etmek ve bu risklerle kaynağında mücadele etmek zorundadır.

İşletmeler bu amaçla bir takım ölçüm, test ve analiz çalışmaları yapmak zorundadır. Bu çerçevede işletmeler, faaliyet alanlarına göre, ortamda bulunan uçucu organik maddelerin konsantrasyonun belirlenmesi için gerekli ölçümleri yaptırmak zorundadır. Bu ölçümler yetkili test ve muayene kuruluşları tarafından yapılmaktadır. Ölçümler sırasında yürürlükte olan yasal düzenlemeler ve yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlar dikkate alınmaktadır. Bunlardan birkaçı şunlardır:

• TS EN ISO 11890-1 Boyalar ve vernikler - Uçucu organik bileşiklerin (VOC) içeriğinin tayini - Bölüm 1: Fark yöntemi
• TS EN ISO 11890-2 Boyalar ve vernikler - Uçucu organik madde muhtevası (VOC) tayini - Bölüm 2: Gaz kromatografisi metodu