Ağartma kontrol deneyi, buğday unlarına uygulanan ve bu unlarda ağartma işleminin yapılıp yapılmadığını tespit etmeye yarayan bir analiz işlemidir. Bu deney yapılırken buğday unundan alınan örnek, petrol eterinde çözdürülür ve hiç ağartma işlemi yapılmamış başka bir örnek ile karşılaştırılır. Renk ağartma işlemi yapılmış olan unlar, ağartma işlemi yapılmadığı bilinen unlara oranla daha açık renkli olur.

Unlar öğütülürken daha açık bir renk vermek için içindeki kepek uzaklaştırılır. Buna rağmen istenilen kalitede beyaz un elde edilememektedir. Bu nedenle unu ağartmak için benzoil peroksit, klor ve aseton peroksit gibi bazı kimyasal maddeler eklenmeye başlanmıştır. Ancak binlerce un fabrikası ve küçük kapasiteli imalathanede una katılan miktarı kontrol etmek mümkün olmamaktadır. Amerika’da da en fazla kullanılan un ağartma kimyasal maddesi benzoil peroksit’tir.

Ağartma kontrol deneyi, yetkili laboratuvarlarda, hassas teraziler ve cihazlar kullanılarak yapılmaktadır. Deneyde kullanılan petrol eteri ise aslında eterle ilgisi olan bir madde değildir. Eter gibi uçucu bir madde olduğu için bu ismin verildiği sanılıyor. Petrol eteri petrolden elde edilen bir hidrokarbon karışımıdır.

Gıda analizleri kapsamında gerçekleştirilen fiziksel analizler arasında yer alan ağartma kontrol deneyleri, yerli ve yabancı akreditasyon kuruluşlarından TS EN ISO/IEC 17025 standardı esaslarına göre akredite olan laboratuvarlarda yapılırsa, sonuçlar daha tarafsız ve güvenilir elde edilmiş olmaktadır.

Sözü edilen laboratuvarlar, dünyanın her yerinde kabul gören test yöntemlerine ve test kriterlerine uymakta, bilimsel araştırmaları takip etmekte ve çalışmalarında yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartları uygulamaktadır. Ağartma kontrol deneyleri yapılırken de esas olarak şu standart esas alınmaktadır:

• TS 4500 Buğday unu

Bu standart, triticum aestivum, triticum compactum ve triticum durum buğdaylarından, karıştırılarak veya ayrı üretilen buğday unlarını kapsamaktadır. Ancak zenginleştirilmiş buğday unlarını kapsamaz.