Refraktometre ismi verilen cihazlar, katı ve sıvı saydam maddelerin kırılma indislerini ölçmek için kullanılan cihazlardır. Bu cihazlar kullanılarak herhangi bir sıvı malzemenin içinde bulunan katı madde miktarı da tespit edilmektedir. Refraktometre ölçüm cihazı ile, saflığı bilinen bir maddenin kırılma indisi ölçülür ve elde edilen değer standartlar ile karşılaştırılır. Bu şekilde tanınmayan bir maddenin diğer fiziksel özellikleri ve kırılma indisi bir araya getirilerek maddenin ne olduğu tanımlanır.

Gıda sektöründe yağ ve meyve suyu gibi gıda ürünlerinin analizleri yapılırken refraktometrik yöntemler kullanılmaktadır. Bunun yanında, eczacılık sektöründe, kimya sektöründe ve şeker üretiminde de oldukça sık kullanılır. Refraktometrik yöntemler, kolaylık ve doğruluk bakımından laboratuvarlar tarafından genelde güvenle kullanılmaktadır.

Refraktometrik yöntemler esas olarak ışığı kırma yoğunluğu birbirinden farklı ortamlarda, ışığın bir ortamdan diğer ortama geçerken kırılması esasına dayanır. Bu özelliğinden yararlanılarak çeşitli gıdalarda rutubet (nem) miktarını tespit etmek için de refraktometre cihazına başvurulmaktadır. Örneğin balda bulunan su miktarını belirlemek amacı ile refraktometre cihazı kullanıldığında, elde edilen değerler TS 13365 standardına göre değerlendirilmektedir (TS 13365 Bal - Su muhtevası tayini - Refraktometrik metot).

Yetkili laboratuvarlarda fiziksel analizler kapsamında refraktometrik yöntemler ile rutubet tayini ölçümleri de yapılmaktadır. Bu çalışmalar sırasında, ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından çıkarılan standartlar esas alınmaktadır. Aynı zamanda dünya genelinde kabul gören test yöntemlerine ve test kriterlerine uyulmaktadır. Bu şekilde tarafsız ve güvenilir sonuçlar elde edilmektedir.

Refraktometrik yöntemler ile rutubet tayini ölçümleri sadece sıvı gıdalarda değil, daha çok tahıl ve tahıl ürünleri, kurubaklagiller ve baharatlar gibi nemi düşük olması gereken gıdalara da uygulanır. Gıda maddeleri genelde su ve kuru madde olarak iki kısımdır. Bünyelerinde bulunan su uzaklaştırıldığında geriye kuru madde kalır.