C13 ve C4 Tayini
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2012 yılında Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği (Tebliğ no: 2012/58) yayınlanmıştır. Bu tebliğin çıkarılma amacı, balın uygun tekniklerle ve hijyenik koşullarda üretilmesi, hazırlanması, işlenmesi, muhafaza edilmesi, nakledilmesi ve piyasaya sunulması aşamalarında dikkat edilecek özellikleri tanımlamaktır. Bu tebliğ esasları gereğince bala hiçbir gıda katkı maddesinin katılmaması gerekmemektedir. Sahte balın, rengine, tadına, kokusuna veya akışkanlığına bakarak tüketicilerin bunu ayırdetmesi mümkün değildir. Sahte bal ancak laboratuvarlarda yapılacak bir takım kimyasal analizler sonunda anlaşılabilir.
Balda yapılan dahteciliğin ve taklitçiliğin tespit edilmesi için C13 ve C4 analiz yöntemleri bugün uluslararası alanda kabul görmüş ve çok etkili yöntemlerdir.
Yukarıda sözü edilen tebliğe göre çiçek balında, protein ve ham bal delta C13 değerleri arasındaki fark eksi 1 veya daha pozitif, protein ve ham bal delta C13 değerlerinden hesaplanan C4 şekerleri oranı ise en fazla yüzde 7 olmak zorundadır. Bu değerlerin üzerinde bulunan bal, taklit edilmiş veya içinde farklı maddeler katılmış bal anlamına gelmektedir.
Yetkili laboratuvarlarda, kimyasal testler kapsamında balda C13 ve C4 tayini çalışmaları yapılmakta ve izotop oranı kütle spektrometre sistemi (IRMS) cihazı kullanılarak yapılan C13 ve C4 analiz yöntemleri ile bala ilave edilen her türlü katkı maddesi tespit edilebilmektedir. Bu çalışmalarda yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara uyulmaktadır. Analizlerde esas alınan başlıca standartlarlar şunlardır:
- TS 13357 Balda prolin muhtevasının tayini
- TS 13364 Bal - Diastaz aktivitesi tayini
- TS 13365 Bal - Su muhtevası tayini - Refraktometrik metot
- TS 13366 Bal - Elektrik iletkenliği tayini
- TS 13360 Bal - Serbest asit muhtevasının tayini
- TS 3036 Bal (invert şeker tayini ve sakkaroz muhtevasının tayini)