İçme ve kullanma sularında nitrat kaynağı, doğal koşullarda jeolojik olarak volkanik kayalardır. Bunun yanında şimşekli ve yıldırımlı havalarda, havada bulunan azot oksitleri açığa çıkmaktadır. Yağmur sularında çözünen bu azot oksitleri havadaki oksijen ile yükseltgenerek nitrik ve nitrit asidi meydana getirmektedir. Bu ise nitratın kaynağıdır.

Bunun yanı sıra bazı bitkiler, havada bulunan azotu almakta ve kökleri ile toprağa nitrat olarak aktarmaktadır. Nitrat oluşumunun diğer kaynakları ise, tarımsal faaliyetlerde kullanılan nitratlı gübrelerin, evsel veya sanayi atıksularının ve hayvan ve bitki atıklarının parçalanararak toprağa ve sulara karışmasıdır.

Azot ve azotlu kimyasal maddeler, çevre mühendisliği çalışmalarında önem verilen bir konudur. İçme ve kullanma suları yanında yüzeysel suların içeriğinde yer alan çeşitli organik ve inorganik azotlu bileşikler ölçülmekte ve suların kalitesi konusunda bilgi sahibi olunmaktadır. Söz konusu sularda bulunan azot bileşiklerinin başında, nitrat azotu, nitrit azotu, amonyak azotu ve organik azot gelmektedir. Bu sayılanların yanı sıra azot gazı da azot bulunmaktadır. Bütün bu sayılan maddeler azot çevrimi içinde, biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda birbirlerine dönüşebilmektedir. Toplam oksitlenmiş azot miktarı, nitrat ve nitritin toplamı olmaktadır.

Yetkili laboratuvarlarda, kimyasal testler arasında spektrofotometrik yöntem ile nitrat miktarı tayini çalışmaları yapılmaktadır. Bu yöntem, atom, molekül veya iyonların, bir enerji düzeyinden diğerine geçerken emilen veya yayılan elektromanyetik ışın dalgalarının ölçülmesi esasına dayanmaktadır. Bu analizlerde yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve dünyada kabul gören analiz yöntemlerine ve test kriterlerine uyulmakta ve laboratuvarlarda güvenilir ve tarafsız bir hizmet verilmektedir. Bu analizlerde dikkate alınan birkaç standart şunlardır:

• TS 6183 Meyve, sebze ve mamulleri - Nitrit ve nitrat tayini - Moleküler absorpsiyon spektrometrik metot
• TS EN 12014-1 Gıda maddeleri - Nitrat ve/veya nitrit muhtevası tayini - Bölüm 1: Genel kurallar
• TS EN 12014-3 Gıda maddeleri - Nitrat ve/veya nitrit muhtevası tayini - Bölüm 3: Et ürünlerinin nitrat ve nitrit muhtevasının, nitratın nitrite enzimatik indirgenmesinden sonra spektrometrik tayini