Topaklanma, daha ziyade toz şeklinde, ince parçacıklar halinde ve higroskopik nitelikteki gıda maddelerinin, nemli ortamlarda sert topaklar veya parçalar oluşturması demektir. Gıda sektöründe topaklanmayı önleyici maddeler, gıda partiküllerinin birbirilerini çekme eğilimini düşüren, ince taneli ve toz şeklindeki gıda maddelerinin alışkanlığını sağlayan ve topaklanma eğilimlerini önleyen organik veya inorganik bileşiklerdir. Uluslararası Gıda Kodeks Komisyonu ise topaklanmayı önleyici maddeleri, gıda partiküllerinin birbirlerine yapışmasını önleyen maddeler olarak tanımlamaktadır. Bu maddeler suda çözünmezler ve yüksek su emme kapasitesine sahiptir. Gıda partiküllerini ince bir tabaka ile kaplayarak aralarındaki mesafeyi arttırmakta ve elektrostatik çekime engel olarak birbirlerine yapışmalarının önüne geçmektedir.

Gıdalarda çok yaygın kullanılan topaklanmayı önleyici maddeler, ince öğütülmüş toz şeklinde parçalardır ve büyük kütleler halindeki maddelerin içine katılarak bu kütlelere akışkanlık kazandırır ve topaklanma eğilimlerini engeller. Gıda sektöründe topaklanmayı önlemek amacı ile silikatlar, fosfatlar, karbonatlar, yağ asitlerinin element tuzları ve benzer maddeler kullanılmaktadır.

Topaklanmayı önleyici maddeler genelde kimyasal maddelerdir ve yüzde 2’ye kadar olan konsantrasyonlarda kullanılması halinde etkili olmaktadır. Bu maddeler tuzlarda, baharat tozlarında, kek karışımlarında, hazır çorbalarda, katkı maddeleri karışımında, toz şekerde ve tahıl ürünlerinde yaygın yaygın olarak kullanılmaktadır.

Topaklanmayı önleyici maddelerin, insan sağlığına zararlı olmamaları, kullanıldığı alanda fiziksel ve kimyasal özellikler üzerinde etkileri, besleyici değerleri, akışkanlık ve topaklanma özelliklerinde beklenen tepkimeyi vermeleri önemlidir.

Topaklanmayı önleyici maddelerin tayininde, yoğunluk, tozluluk, suya ilgi, nem tutma özellikleri, bulanıklık oluşturup oluşturmaması gibi değerlendirmeler önemli olmaktadır. Bu maddeler tahıl ürünlerinin işleme özelliklerini geliştirmek için de kullanılmaktadır.

İlgili yasal düzenlemelerde gıda ürünlerinde kullanımına izin verilen topaklanmayı önleyici maddeler sayılmıştır.

Yetkili laboratuvarlarda, kimyasal gıda analizleri kapsamında topaklanmayı önleyici madde tayini çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalarda yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uyulmaktadır.