Silikosis adı verilen hastalık, solunabilir büyüklükte olan yani çapı 5 mikrondan daha küçük olan silis partiküllerinin hava ile birlikte vücuda girmesi ile akciğerlerde ortaya çıkan bir hastalıktır ve genellikle radyografi yöntemi ile bu hastalık tespit edilebilmektedir. Silikosis hastalığı akciğerde oluşan toz hastalıkları içinde en hızlı seyreden ve ciddi rahatsızlık yaratan bir hastalıktır.

Güvenlik için gerekli seviyeleri aşan solunabilir büyüklükteki silis tozları yayılan işyerlerinden çalışan kişilerde silis maruziyetine çok sık rastlanmaktadır. Bugün ülkemizde ve dünyada en sık rastlanan meslek hastalıkları sıralamasında birinci sırayı akciğer hastalıkları almaktadır. Amerika’da her yıl bir milyondan fazla kişi silis maruziyeti yaşamakta ve bu kişilerin yüzde beşinde silikosis hastalığı saptanmaktadır.

Silis maruziyetine an fazla rastlanan işyerleri, taş ocakları, kum püskürtme işleri, kuvars değirmenleri, madenciler, dökümcüler, tünel kazıcıları, cam sanayi, seramik, vitray yapımı, çanak çömlek yapımı, kiremit, tuğla, balçık üretimi ve çimento üretimidir.

Kayaların hemen hemen çoğunda silis bulunmaktadır. Bu yüzden toprağın ve kayaların parçalanması, öğütülmesi ve yakılması gibi çalışmaların yapıldığı işlerde silis maruziyeti söz konusudur. Serbest silis, yani silisyum dioksit kristalleri solunum yoluyla kaciğerlere ulaşınca, akciğerlerde toza karşı sürekli bir tepki oluşmaktadır. Bu tepkiler, silis partiküllerinin birikmesine yol açmaktadır. Maruziyetin ilk başladığı dönemde herhangi rahatsızlık hissedilmez. Klinik belirtiler yıllar sonra ortaya çıkmaya başlar. Zamanla nefes darlığı ve kuru öksürükler başlar. İleri aşamalarda nefes darlığı artar. Daha kötüsü kalp yetmezliği ve solunum yetmezliği ölüme neden olabilir.

Akredite laboratuvarlar, kişisel maruziyet ölçümleri kapsamında silis maruziyeti ölçümlerini de yapmaktadır. Bu ölçüm ve analizler sırasında şu yöntem ve standartlar esas alınır:

• HSE MDHS 101 Crystalline silica in respirable airborne dusts (silis analizi)
• NIOSH 7601 Silica, crystalline, by vis (silis, silika kristalleri)