Alkilfenoller (AP) ve Alkilfenol Etoksilatlar (APEO)
Alkilfenol etoksilatlar (APEO), konfeksiyon, ev tekstili ve ayakkabı sektöründe kullanılan yaygın yüzey aktif maddeleridir. İşletmeler tarafından kullanılan ve bitmiş ürünlerin son yıkama sonrasında atık olarak bırakılan bu madde, doğada güç parçalanmakta ve sudaki ekosistemlere ciddi hasar vermektedir. Bunun yanında insanlarda hormanlara ve diğer iç salgılara zarar vermekte ve insan sağlığı açısından tehlikeli olmaktadır. Bu yüzden bir takım kuruluşlar tekstil üretiminde alkilfenol etoksilat (APEO) maddesinin kullanımının aşamalı olarak sınırlanması konusunda bir takım çalışmalar başlatmıştır. Bu amaçla üretimde kullanılan ve aşamalı olarak sınır değerlerin ne olması gerektiğini gösteren listeler hazırlanmıştır.
Tekstil sektörü açısından en önemli alkilfenol etoksilatlar (APEO), deterjan özelliklerine bağlı olarak nonilfenol etoksilatlar (NPEO) ve oktilfenol etoksilatlar’dır (OPEO). Üretilen APEO’ların yaklaşık yüzde 90’ı aslında nonilfenol etoksilatlar’dır.
Nonilfenol (NP) veya oktilfenol (OP) gibi alkilfenoller (AP), APEO’ların yıkım ürünleridir. Alkilfenoller (AP) atıksu arıtımı sırasında ve çevrede oluşmaktadır.
AP’ler ve APEO’lar, tekstil sektörü de dahil olmak üzere farklı sanayi kollarında atıksular ile çevreye ulaşmaktadır. Bu maddeler doğada çok dirençli oldukları için, kanalizasyon arıtımında kolayca bozunmazlar. Bu yüzden fabrika atıksuları arasında yüzey suları içine karışırlar.
AP’lerin en önemli toksikolojik özelliği, hormonlara zarar vermesidir. APEO’lar bozuldukları zaman APEO’lardan daha zehirli olan alkilfenoller oluşmaktadır. AP’ler özellikle suda yaşayan canlılar için zehirlidir. Suda yaşayan canlıların doğurganlıklarına zarar verir, ekosistemleri bozar. İnsanlarda ise doğmamış çocuklara bile zarar verir.
Bu yüzden yetkili laboratuvarlarda, tekstil ürünlerinde alkilfenollerin (AP) ve alkilfenol etoksilatların (APEO) miktarlarını belirlemek üzere test ve analizler yapılmaktadır. İnsan sağlığı ve çevre koşulları açısından bu maddelerin riski sadece zehirleme derecesi değildir. Aynı zamanda bu maddelere maruz kalma derecesi de önemlidir.