Avrupa Birliği tarafından yayınlanan temiz hava yönetmeliği esaslarına göre kapalı ortamlarda teneffüs edilen havanın doğal ortam havası kadar temiz ve sağlıklı olması gerekmektedir. Bu açıdan solunan havanın kirlenmesine neden neden olan emisyonlar ve bu emisyonların insan sağlığına, diğer canlılara ve bitkilere olan etkileri, sürekli izlenmeli, ölçümlenmeli ve hava kalitesi verileri analiz edilmelidir.

Esas olarak katı haldeki veya gaz şeklindeki hava kirleten maddeler havada farklı hareket etmektedir. Gaz durumundaki kirleticiler, havanın hareketine bağlı olarak çok uzak mesafelere kadar taşınabilmektedir. Ancak katı parçacıklar genel olarak kaynağın yakınlarında bir yere çökerler.

Kimyasal reaksiyonlar ve yakma süreçleri sırasında oluşan ve ortamın havasına karışan her türlü gaz ve katı partiküllere emisyon denmektedir. Örneğin sanayi işletmelerinin bacalarından veya araçların egzozundan çıkan gazlar birer emisyondur. İmisyon ise atmosferde bulunan, solunan ve ölçülen bütün gaz ve katı partiküllerdir.

Daha basit bir anlatımla, emisyon ölçümleri kaynakta yapılır. Sabit kaynaklar fabrika, termik santral bacaları veya yakma tesisleri gibi işletmelerdir. İmisyon ölçümleri ise ölçüm yapılan ortamın havasında yapılır.

Bu nedenle emisyon ölçüm parametleri şunlardır:

• Yanma gazları (SOx, NOx, CO)

•      Uçucu organik bileşikler (VOC)

•      Ağır metaller

•      Halojenler (HCl, HF)

•      Amonyak

•      Toz

• Dioksitler ve furanlar (PCDD/F)

•      Polisiklik aromatik hidokarbonlar (PAH)

İmisyon ölçüm parametleri ise şunlardır:

•      Partiküler madde (PM10)

•      Kükürt dioksit (SO2)

•      Azot oksitler (NOX)

•      Uçucu organik bileşikler (VOC)

•      Metan veya metan olmayan hidrokarbon (CH4/NMHC)

•      Karbon monoksit (CO)

•      Ozon (O3)

•      Yarı uçucu organikler (PCDD/F, PCB, PAH, PBDE ve benzerleri)

Ulusal veya uluslararası akreditasyon kuruluşları tarafından yetki verilen (akredite edilen) laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilen imisyon ölçümleri, havayı kirleten gaz ve katı maddelerin havadaki yoğunluklarını tespit etmeye yöneliktir. Ortam havasında gerçekleştirilen bu ölçümlerde genel olarak iki çeşit örnekleme yöntemi kullanılır: pasif örnekleme yöntemi ve aktif örnekleme yöntemi.

Bütün laboratuvarlar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 2013 yılında çıkarılan, Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği esaslarına uymak zorundadır. Sözü edilen yönetmelik, çevre ile ilgili yasal düzenlemeler kapsamında sonuçları Bakanlığa veya denetim yetkisi verilmiş kuruluşlara sunulacak ve denetime esas teşkil eden ölçümleri ve analizleri yapacak laboratuvarların yetkilendirilmesine ve ölçüm ve analiz kalitesinin yükseltilmesine yönelik esasları düzenlemek amacı ile çıkarılmıştır. Özel veya resmi bütün laboratuvarlar bu yönetmelik esaslarına uygun faaliyet göstermek zorundadır.

İmisyon ölçümleri kapsamında, laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilen belli başlı ölçümler şunlardır:

•      Partiküler madde (PM10) ölçümü

•      Çöken toz ölçümü

•      Ortam havasında uçucu organik bileşik (VOC) ölçümü

•      Ortam havasında gaz ölçümü

•      Ortam havasında ağır metal ölçümü

•      Ortam havasında maruziyet ölçümleri

Yetkili laboratuvarlar bu çalışmaları yapabilmek için, TS EN ISO/IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliği İçin Genel Şartlar standardına uygun şekilde ulusal veya uluslararası bir akreditasyon kuruluşundan akredite olmak zorundadır. Laboratuvarların da standartlara uygun ölçüm, analiz ve değerlendirme çalışmaları yapmaları ve buna göre rapor düzenlemeleri gerekmektedir.

Bu laboratuvarlar eğer işletmenin kendi kuruluş bünyesinde yer alıyorlarsa, iç izleme dışında söz konusu tesis veya işletmelerin çevre izinleri, çalışma lisansları ve denetlenmesine esas teşkil eden ölçüm ve analizleri yapmaları mümkün değildir.

 

Aynı şekilde bu laboratuvarlar eğer laboratuvar hizmetleri dışında çevre danışmanlık, gözetim ve çevre denetim hizmeti de veriyorlarsa, kadrolarında bu hizmeti veren personeli ayrı tutmak zorundadırlar. Bu tür hizmet verdikleri işletmelere çevre izinleri, çalışma lisansları ve denetlenmesine esas teşkil eden ölçüm ve analizler yapmaları mümkün değildir.