Yüzey Aktif Maddeler Tayini (MBAS) (Kullanım Sularında)
Deterjan dendiği zaman, temizlik işlerinde kullanılan kimyasal maddelerin genel adı kastedilmektedir. Deterjanlar genel olarak yüzey aktif özelliklere sahip olan organik maddeler ile temizlik işlerine yardımcı olan diğer maddelerden oluşmaktadır. Yüzey aktif maddeler ya da kimyasal ifadesi ile yüzey gerilimli moleküller, yüksek molekül ağırlığına sahip polar moleküllerdir. Bu moleküllerin bir ucunun sudaki çözünürlüğü yüksektir. Bu durum molekülün bu ucunda karboksil sülfat, sülfonat veya hidroksil gruplarının hidrolizinden kaynaklanmaktadır. Bu moleküllerin diğer ucunun ise yağdaki çözünürlüğü yüksektir. Bu durum organik gruplara bağlıdır.
1950’lerden bugüne sabunun yerini sentetik deterjanlar almış durumdadır. Bu deterjanların en büyük avantajı, sert sularda bile fazla harcanmadan sonuç vermesidir. Piyasaya sunulan deterjanların yüzde 20-30’luk kısmı aktif maddelerden, yüzde 70-80’lik kısmı ise farklı katkı maddelerinden oluşmaktadır. Katkı maddeleri olarak en fazla sodyum sülfat, sodyum tripolifosfat, sodyum silikat ve sodyum pirofosfat gibi maddeler kullanılmaktadır. Sentetik yüzey gerilimli maddeler üç grupta toplanmaktadır: anyonik, iyonik olmayan ve katyonik deterjanlar.
Yüzey aktif maddelerin büyük bir kısmını anyonik yüzey aktif maddelerdir. Bu nedenle atıksularda ve kullanım sularında genel olarak anyonik yüzey aktif maddelerin tayini çalışmaları yapılmaktadır.
MBAS yönteminde, metilen mavisi aktif maddesi, katyonik bir boya türü olan metilen mavisi ile birleşmektedir. Yani MBAS anyonu ile metilen mavisi katyonu çift oluşturmaktadır. Bu birleşme sonrasında ortaya çıkan mavi tonu MBAS’ın miktarını göstermektedir. Anyonik yüzey aktif maddeler, MBAS aktivitesi gösteren en önemli maddelerden biridir.
MBAS, metilen mavisi etken madde anlamına gelen İngilizce Methylene Blue Active Subtance ifadesinin baş harflerinden oluşmaktadır.
Yetkili laboratuvarlar tarafından, kimyasal analizler kapsamında, kullanım sularında yüzey aktif maddeler tayini (MBAS) çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalarda ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından çıkarılan standartlara ve test yöntemlerine uyulmaktadır.