Çeşitli işletmelerde, iş sağlığı ve güvenliğinin temin edilmesi ve mevcut sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi için hem işverenlere hem de çalışanlara yönelik görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerin düzenlendiği İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 2012 yılı Haziran ayında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır.

Bu yasa gereğince işverenler, çalışanların işyerlerindeki faaliyetlerine yönelik sağlık ve güvenliğini sağlamak zorundadırlar. Bu kapsamda olmak üzere işverenler, mesleki riskleri önlemek, çalışanları eğitmek ve bilgilendirmek, olası iş kazalarına karşı gerekli her türlü önlemi almak, iş dağılımını doğru yapmak, işin yapılması için gerekli araç ve gereçleri sağlamak, mevcut sağlık ve güvenlik önlemlerini günün değişen koşullarına uygun hale getirmek ve mevcut durumun iyileştirilmesini sağlamak zorundadır.

Aynı zamanda işverenler alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını izlemek, denetlemek ve uygunsuzlukları gidermek zorundadır.

Bu açıdan işverenlerin çalışma ortamlarına yönelik bir risk değerlendirmesi çalışması yapmaları veya ilgili kuruluşlara yaptırmaları gerekmektedir.

Kısaca işverenler risklerden kaçınmak, kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek ve riskler ile kaynağında mücadele etmek zorundadırlar.

Bu çalışmalar kapsamında işverenler, çalışanların faaliyetler sırasında çeşitli şekillerde maruziyete uğramalarının da önüne geçmek durumundadır. Yasal düzenlemelerde maruziyet konusunda iki farklı kavram bulunmaktadır:

• Maruziyet eylem değeri, aşılması durumda, çalışanın bu yüzden zarar görmesine neden olacak risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri ifade etmektedir.
• Maruziyet sınır değeri ise, çalışanların bu değer üzerinde kesinlikle maruz kalmamaları gereken değeri ifade etmektedir.

Maruziyetler çok çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Genel olarak ölçülmesi ve analiz edilmesi gereken maruziyet şekilleri şunlardır:

• İş hijyeni ölçümleri
• Gürültü maruziyeti ölçümü
• Titreşim maruziyeti (el, kol ve tüm vücut) ölçümü
• Toplam toz maruziyeti ölçümü
• Solunabilir toz maruziyeti ölçümü
• Ağır metal maruziyeti ölçümü
• Silis maruziyeti ölçümü
• Uçucu organik bileşikler (VOC) maruziyeti ölçümü
• Kimyasal gaz ve buhar maruziyeti ölçümü
• Isı baskısı ölçümleri
• Soğuk ortam ölçümleri

Yukarıda sıralanan bütün maruziyet çeşitlerinde çalışanların, maruziyetin derecesine bağlı olarak sağlık sorunları yaşaması söz konusudur. Bu nedenle işletmelerin yaptıracakları risk değerlendirmesi sonuçları çok önemlidir. Bu çalışmada dikkate alınması gereken unsurlar şunlardır:

• Çalışanlar çalışma ortamında hangi riskler ile karşı karşıyadır?
• Çalışanların kullanılacakları iş ekipmanları doğru seçilmiş midir?
• Çalışma ortamı yeterinde tertipli ve düzenli midir?
• Engelli, gebe, emziren, genç ve yaşlı çalışanlar gibi özel muamele gerektiren gruplar yapılmış ve kadın çalışanların durumu dikkate alınmış mıdır?

İşletmeler, risk değerlendirmesi sırasında yapılacak kontrol, ölçüm ve araştırma sonuçlarına göre hangi iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alınacağına ve çalışanların hangi koruyucu donanım veya ekipmanları kullanacağına karar verecektir.

İşyerlerinde uygulanmasına karar verilen iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları, üretim yöntemleri ve çalışma şekilleri dikkate alınarak işletmenin organizasyonu içinde her kademede uygulanabilir nitelikte olmalıdır.

İşletmeler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışanların çalışma ortamında maruz kaldığı risklerin tespit edilmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlamakla yükümlüdür.

Bu çalışmaların tamamı, ulusal veya uluslararası akreditasyon kuruluşlarından aldıkları yetkiye dayanarak test, ölçüm ve analiz hizmetleri veren laboratuvarlar tarafından yerine getirilmektedir. Bu laboratuvarlar, çalışmalarını, TS EN ISO/IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar standardı esaslarına uygun gerçekleştirmektedir.

Aynı zamanda kişizel maruziyet sınır değerleri ile igili yasal düzenlemeler ve yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından geliştirilen standartlar bulunmaktadır. Söz konusu laboratuvarlar çalışmalarında bu kriterlere ve standartlara uygun değerlendirmeler yapmaktadır.